Türkiye'nin İHA Serüveni
Türkiye günümüzde en küçük sınıftan en büyük sınıfa kadar farklı tipte İHA geliştirme, üretme ve kullanma beceri ve yeterliliğine sahip bir ülke olarak dünyada kendine özel müstesna bir yerde konumlanmış durumdadır. Türkiye’nin, operasyonel anlamda İHA serüveni, 1990’lı yılların başında General Atomics GNAT İHA’ların ithali ile başladı. Müteakip süreçte de farklı sınıflarda hem yabancı hem de yerli İHA’ların tedarikiyle güçlü bir insansız hava araçları envanteri oluşturuldu [1].
Türkiye günümüzde en küçük sınıftan en büyük sınıfa kadar farklı tipte İHA geliştirme, üretme ve kullanma beceri ve yeterliliğine sahip bir ülke olarak dünyada kendine özel müstesna bir yerde konumlanmış durumdadır. Türkiye’nin, operasyonel anlamda İHA serüveni, 1990’lı yılların başında General Atomics GNAT İHA’ların ithali ile başladı. Müteakip süreçte de farklı sınıflarda hem yabancı hem de yerli İHA’ların tedarikiyle güçlü bir insansız hava araçları envanteri oluşturuldu [1].
Güvenlik güçlerinin acil ihtiyaçlarına cevap verilebilmesi açısından da 10 adet Heron İHA, 3 yer kontrol istasyonu ve ilgili ekipmanların tedarikine yönelik olarak, İsrailli IUP Konsorsiyumu ile yine TAI üzerinden anlaşıldı. Ancak projede yaşanan gecikmeler sonrası Heron İHA’lar, Mart 2010’da envantere girebildi [1].
Bugün itibariyle en küçük seviyeden, HALE (High-altitude long-endurance/ Yüksek İrtifa Uzun Dayanımlı) sınıfına kadar uzanan envanteriyle hem niteliksel hem de niceliksel anlamda dünyanın önde gelen İHA üretici ve kullanıcılarından bir tanesi olan Türkiye, birbirini tamamlayan pek çok farklı projeyi hayata geçirerek mevcut konumuna ulaştı.
Karayel Taktik İHA sistemi; hava aracı, yer kontrol istasyonu, yer veri terminali ve yer destek ekipmanlarından oluşmaktadır. Geliştirilen sistem 22500 feet irtifaya kadar görev yapabilmekte, faydalı yük bölmesinde yapısal olarak 70 kg'a kadar faydalı yük taşıyabilmekte, 20 saat havada kalabilmektedir [3]. Sistem tam otonom kalkış ve iniş özelliklerine sahiptir. Faydalı yük olarak L3-Wescam MX15Di elektro optik / kızıl ötesi kamera ile Vestel Karayel fark yaratmaktadır.
TAI Gözcü
Bugün itibariyle en küçük seviyeden, HALE (High-altitude long-endurance/ Yüksek İrtifa Uzun Dayanımlı) sınıfına kadar uzanan envanteriyle hem niteliksel hem de niceliksel anlamda dünyanın önde gelen İHA üretici ve kullanıcılarından bir tanesi olan Türkiye, birbirini tamamlayan pek çok farklı projeyi hayata geçirerek mevcut konumuna ulaştı.
Bu yazıda Türkiye'de üretilen ve kullanılan İHA'lar ile ilgili özet teknik bilgiye yer verilecektir.
TAI Anka
TAI Anka
 |
| Fotoğraf: https://www.tai.com.tr/urun/anka |
SSB ile TAI arasında, Aralık 2004’te Anka’nın geliştirme sözleşmesi imzalandı. Anka’nın temel konfigürasyonu olarak adlandırılabilecek olan Anka-A’nın kabul testlerine ise SSB ve Hava K.K.lığınca Eylül 2012’de başlandı. SSB ile Ekim 2013’te, Hava K.K.lığına teslim edilmek üzere 10 adet Anka-S için bir sözleşme daha imzalandı [1].
Anka-A’da kazanılan tecrübeler ışığında, sentetik açıklıklı radar gibi yeni görev ekipmanları taşıyacak ve daha yüksek bir performansa sahip olacak şekilde tasarlanan Anka-B’nin ilk uçuşu ise Ocak 2015’te icra edildi. Aynı yıl içerisinde Anka-S’in sistem detaylı tasarım fazı tamamlandı ve uçuş Eylül 2016’da gerçekleştirildi. Anka-S’in ilk uçuşundan bir ay sonra Anka-B’nin kabulleri tamamlandı.
Anka-S projesinin ilk teslimatı Şubat 2018’de yapılan testler ile tamamlandı. Tüm bu süreçte, TAI ürünü İHA’lar sadece kabiliyet bakımından gelişmekle kalmadı, aynı zamanda da sanayi ekosistemi güçlendirilerek görev bilgisayarı, motor, IFF sistemi, veri kayıt sistemi ve veri linki sistemi gibi kritik öneme sahip pek çok farklı alt sistem de zaman içerisinde yerlileştirildi.
Anka-I, MIT tarafından kullanılmak üzere ELINT (Electronic Intelligence) ve COMINT (Communication Intelligence) operasyonları için gerekli faydalı yüklerle donatıldı ve kullanıma hazır hale getirildi [2].
Vestel Karayel
Anka-A’da kazanılan tecrübeler ışığında, sentetik açıklıklı radar gibi yeni görev ekipmanları taşıyacak ve daha yüksek bir performansa sahip olacak şekilde tasarlanan Anka-B’nin ilk uçuşu ise Ocak 2015’te icra edildi. Aynı yıl içerisinde Anka-S’in sistem detaylı tasarım fazı tamamlandı ve uçuş Eylül 2016’da gerçekleştirildi. Anka-S’in ilk uçuşundan bir ay sonra Anka-B’nin kabulleri tamamlandı.
Anka-S projesinin ilk teslimatı Şubat 2018’de yapılan testler ile tamamlandı. Tüm bu süreçte, TAI ürünü İHA’lar sadece kabiliyet bakımından gelişmekle kalmadı, aynı zamanda da sanayi ekosistemi güçlendirilerek görev bilgisayarı, motor, IFF sistemi, veri kayıt sistemi ve veri linki sistemi gibi kritik öneme sahip pek çok farklı alt sistem de zaman içerisinde yerlileştirildi.
Anka-I, MIT tarafından kullanılmak üzere ELINT (Electronic Intelligence) ve COMINT (Communication Intelligence) operasyonları için gerekli faydalı yüklerle donatıldı ve kullanıma hazır hale getirildi [2].
Vestel Karayel
 |
| Fotoğraf: http://www.millisavunma.com/vestel-karayel-su-insansiz-hava-araci/ |
KARAYEL Taktik İHA Sistemi keşif ve gözetleme yapmak amacıyla NATO’nun ‘Sivil Hava Sahasında Uçuşa Elverişlilik’ Standardı STANAG-4671’e göre tasarlanıp, üretilmiş ilk ve tek Taktik İnsansız Hava Aracıdır.
Karayel Taktik İHA sistemi; hava aracı, yer kontrol istasyonu, yer veri terminali ve yer destek ekipmanlarından oluşmaktadır. Geliştirilen sistem 22500 feet irtifaya kadar görev yapabilmekte, faydalı yük bölmesinde yapısal olarak 70 kg'a kadar faydalı yük taşıyabilmekte, 20 saat havada kalabilmektedir [3]. Sistem tam otonom kalkış ve iniş özelliklerine sahiptir. Faydalı yük olarak L3-Wescam MX15Di elektro optik / kızıl ötesi kamera ile Vestel Karayel fark yaratmaktadır.
TAI Gözcü
 |
| Fotoğraf: https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_Gozcu |
TAI Gözcü, radyo kontrollü kısa menzilli bir taktik uçağıdır. TAI tarafından tasarlanan, geliştirilen ve üretilen İHA, TSK tarafından istihbarat, gözetleme, hedef takip ve keşif amaçlı kullanılmaktadır.
Uçağın ilk uçuşu Mart 2007'de gerçekleşti. Kameralı ilk uçuş ise Nisan 2007'de gerçekleşti. TAI Gözcü prototipi, Mayıs 2007'de IDEF'te halka sunuldu ve aynı yıl Ağustos ayının sonundaki Zafer Bayramı geçit töreninde yer aldı. 2011 yılında, uçuş testlerinin başarıyla tamamlandığı bildirildi [4].
TAI Baykuş
Uçağın ilk uçuşu Mart 2007'de gerçekleşti. Kameralı ilk uçuş ise Nisan 2007'de gerçekleşti. TAI Gözcü prototipi, Mayıs 2007'de IDEF'te halka sunuldu ve aynı yıl Ağustos ayının sonundaki Zafer Bayramı geçit töreninde yer aldı. 2011 yılında, uçuş testlerinin başarıyla tamamlandığı bildirildi [4].
TAI Baykuş
TAI Baykuş, 2003-2004 yılları arasında TAI tarafından tasarlanan, geliştirilen ve üretilen radyo kontrollü bir taktik insansız hava aracıdır. İHA, metal çift kuyruk bomlu kompozit malzemeye sahiptir. İHA, JPX DC320 tipi iki adet 2 silindirli 2 zamanlı benzinli motor tarafından tahrik edilir [5].
TAI Aksungur
TAI Aksungur
 |
| Fotoğraf: https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_Aksungur |
TAI Aksungur, TAI Anka serisinin mevcut teknolojisini kullanarak, göreve özel ekipman taşıma kapasitesi en büyük İHA'dır. Uzun süreli gözetim, sinyal istihbaratı, deniz devriyesi görevleri veya insansız savaş hava aracı olarak kullanılması amaçlanmıştır. TAI, silah paketlerini entegre etmeyi ve Aksungur'u 2020 başlarında üretime sokmayı planlıyor.
Aksungur'un geliştirmesi 18 ay sürdü. Uçak gövdesi, kanat ve iniş takımı yeni tasarımlardır, kontrol sistemleri mevcut TAI Anka ailesindendir. Mevcut motorun kullanıldığı ilk uçuş testleriyle birlikte, Aksungur için yeni bir turbo dizel motor geliştirilme süreci devam ediyor.
Otomatik kalkış ve iniş yeteneklerini sergileyen ilk uçuş Mart 2019'da gerçekleşti ve dört saat sürdü. Mayıs 2019 IDEF'de tanıtıldı. Aksungur'un 2020'nin ilk çeyreğine kadar seri üretime geçmesi planlanmaktadır [6].
Bayraktar Mini
Aksungur'un geliştirmesi 18 ay sürdü. Uçak gövdesi, kanat ve iniş takımı yeni tasarımlardır, kontrol sistemleri mevcut TAI Anka ailesindendir. Mevcut motorun kullanıldığı ilk uçuş testleriyle birlikte, Aksungur için yeni bir turbo dizel motor geliştirilme süreci devam ediyor.
Otomatik kalkış ve iniş yeteneklerini sergileyen ilk uçuş Mart 2019'da gerçekleşti ve dört saat sürdü. Mayıs 2019 IDEF'de tanıtıldı. Aksungur'un 2020'nin ilk çeyreğine kadar seri üretime geçmesi planlanmaktadır [6].
Bayraktar Mini
 |
| Fotoğraf: https://www.baykarmakina.com/ |
Mini İHA, Kale-Baykar ortaklığı tarafından yakın menzil gece ve gündüz keşif ve gözlem maksatlı olarak geliştirilip üretilen TSK envanterine giren ilk milli ve özgün mini sınıfı insansız hava aracıdır. Sistem ilk olarak 2007 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından operasyonel olarak kullanılmaya başlanmıştır. K.K.K.lığı, Özel Kuvvetler, Jandarma Komutanlığı, Emniyet Havacılık tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. 2012 yılında Katar'a gerçekleştirilen ihracatla Cumhuriyet tarihinde ilk yurtdışına satılmış milli hava aracı sistemi olma unvanına da sahiptir. Teslim edilen sistemlerin 60,000 üzerinde uçuş sortisi bulunmaktadır. 300 adedin üzerinde üretilerek teslimatı yapılmıştır [7].
Bayraktar TB-2
Bayraktar TB-2
 |
| Fotoğraf: https://www.baykarmakina.com/ |
K.K.K.lığının Taktik İHA ihtiyacının karşılanması için Kale-Baykar Makina ortaklığından İHA tedarik edilmesi için sözleşme imzalandı. Bayraktar TB-2 taktik İHA’ların teslimatları Kasım 2014’te başladı ve kabul testleri gerçekleştirilerek ilk sistemin kabulü yapıldı. Gövdesinde ve kanatlarında güçlendirme yapılan Bayraktar TB2 ile Nisan 2016’da başarılı MAM-L atışları gerçekleştirildi [1].
İç güvenlik operasyonlarında yaşanan memnuniyet dolayısıyla, müteakip süreçte Bayraktar TB-2’nin kullanıcıları arasına Deniz K.K.lığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü de katıldı. Bayraktar TB-2 aynı zamanda ihracat başarısı da yakaladı ve Katar'a, Azerbaycan'a ve Ukrayna'ya ihraç edildi [8].
Bayraktar Akıncı
İç güvenlik operasyonlarında yaşanan memnuniyet dolayısıyla, müteakip süreçte Bayraktar TB-2’nin kullanıcıları arasına Deniz K.K.lığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü de katıldı. Bayraktar TB-2 aynı zamanda ihracat başarısı da yakaladı ve Katar'a, Azerbaycan'a ve Ukrayna'ya ihraç edildi [8].
Bayraktar Akıncı
 |
| Fotoğraf: https://www.baykarmakina.com/ |
SSB tarafından yayımlanan Taarruzi İHA (TİHA) Geliştirilmesi Projesi Teklife Çağrı Dosyası’na verilen cevapla, Mayıs 2017’de tasarım çalışmalarına başlanan Akıncı İHA; 2019’da ilk uçuşunu yapacak ve aşamalı olarak faydalı yükler ile silah sistemlerinin entegrasyonu gerçekleştirilecektir. Baykar Makina’nın hedefi ise kullanılacak aviyonikler ve yer sistemlerinin kendi bünyelerinde geliştirilmesidir [9].
Yüksek irtifa uzun havada kalış (HALE) sınıfı Akıncı Taarruzi İHA Projesi kapsamında 5 ton ağırlığında, 900 kg faydalı yük, 450 kg dahili faydalı yük taşıyabilecek bir İHA hayata geçirilecektir. Tamamen yerli imkânlarla üretilecek olan Akıncı, daha etkili füze ve akıllı bombaları üzerinde taşıyabilecektir. Birçok yeni teknolojiyi üzerinde barındıracak olan Akıncı’nın 2019’un ilk çeyreğinde gökyüzüyle buluşması hedefleniyor.
40.000 feet irtifaya kadar çıkabilen Taarruzi Akıncı sistemi, 24 saat havada kalabiliyor. Bu özellikleriyle savaş uçaklarının yaptığı bir kısım görevleri icra edebiliyor. Taşıdığı elektronik destek podu, uydu haberleşme sistemleri, hava-hava radarları, engel tespit radarı, sentetik açıklıklı radar (SAR) gibi çok daha gelişmiş faydalı yükle görev yapabilecektir [1].
Son olarak ASELSAN, yürüttüğü Aktif Elektronik Dizin Taramalı (Active Electronically Scanned Array /AESA) radarı çalışmasını Akıncı İHA'ya 2020 yılında entegre edeceğini açıkladı [10].
Karşılaştırma Tablosu
Farklı platformların özelliklerini derleyen bir tablo hazırladık . Bu tablo ile İHA kullanım durumları ve konseptleri hakkında daha çok bilgi ve fikir sahibi olabilirsiniz.
Sözlük
MALE: Medium Altitute Long Endurance, Orta İrtifa Uzun Dayanımlı
HALE: High Altitute Long Endurance, Yüksek İrtifa Uzun Dayanımlı
LALE: Low Altitute Long Endurance, Düşük İrtifa Uzun Dayanımlı
UAV: Unmanned Air Vehicle, insansız hava aracı
Kaynakça
[1] https://vizyonergenc.com/icerik/turkiye-nin-i-ha-seruveni-ve-anka-aksungur-un-konumu
[2] https://www.sahteyazilim.com/anka-i-mite-teslim-edildi/
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Vestel_Karayel
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_G%C3%B6zc%C3%BC
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_Bayku%C5%9F
[6] https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_Aksungur
[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_Mini_%C4%B0HA
[8] https://www.cnnturk.com/turkiye/son-dakika-porosenko-turkiyeden-iha-alimi-anlasmasini-imzaladi
[9] https://www.baykarsavunma.com/
[10] http://www.c4defence.com/Gundem/aselsanin-aesasi-once-ihada-gorev-yapacak/7150/1
Yüksek irtifa uzun havada kalış (HALE) sınıfı Akıncı Taarruzi İHA Projesi kapsamında 5 ton ağırlığında, 900 kg faydalı yük, 450 kg dahili faydalı yük taşıyabilecek bir İHA hayata geçirilecektir. Tamamen yerli imkânlarla üretilecek olan Akıncı, daha etkili füze ve akıllı bombaları üzerinde taşıyabilecektir. Birçok yeni teknolojiyi üzerinde barındıracak olan Akıncı’nın 2019’un ilk çeyreğinde gökyüzüyle buluşması hedefleniyor.
40.000 feet irtifaya kadar çıkabilen Taarruzi Akıncı sistemi, 24 saat havada kalabiliyor. Bu özellikleriyle savaş uçaklarının yaptığı bir kısım görevleri icra edebiliyor. Taşıdığı elektronik destek podu, uydu haberleşme sistemleri, hava-hava radarları, engel tespit radarı, sentetik açıklıklı radar (SAR) gibi çok daha gelişmiş faydalı yükle görev yapabilecektir [1].
Son olarak ASELSAN, yürüttüğü Aktif Elektronik Dizin Taramalı (Active Electronically Scanned Array /AESA) radarı çalışmasını Akıncı İHA'ya 2020 yılında entegre edeceğini açıkladı [10].
Karşılaştırma Tablosu
Farklı platformların özelliklerini derleyen bir tablo hazırladık . Bu tablo ile İHA kullanım durumları ve konseptleri hakkında daha çok bilgi ve fikir sahibi olabilirsiniz.
Platform Adı
|
Sınıfı
|
Servis İrtifası
|
Seyir Hızı
|
Havada Kalış Süresi
|
Gövde Uzunluğu
|
Kanat Açıklığı
|
Toplam Kalkış Ağırlığı
|
Motor Gücü
|
Vestel Karayel
|
MALE
|
18000 ft
|
150 km/h
|
20 saat
|
6.5 m
|
13 m
|
630 kg
|
97 Hp
|
Bayraktar TB-2
|
MALE
|
27000 ft
|
130 km/h
|
24 saat
|
6.5 m
|
12 m
|
650 kg
|
100 Hp
|
Bayraktar Mini İHA
|
Mini UAV
|
12000 ft
|
70 km/h
|
1 saat
|
1.6 m
|
1.9 m
|
4.5 kg
|
-
|
TAI Anka
|
MALE
|
30000 ft
|
204 km/h
|
24 saat
|
8 m
|
17.3 m
|
1600 kg
|
155 Hp
|
TAI Baykuş
|
MALE
|
15,100 ft
|
200 km/h
|
12 saat
|
6 m
|
7 m
|
250 kg
|
40 hp
|
TAI Gözcü
|
LALE
|
12,100 ft
|
170 km/h
|
2 saat
|
2.45 m
|
3.75 m
|
85 kg
|
37.5 hp
|
TAI Aksungur
|
MALE
|
35,000 ft
|
180 km/h
|
24 saat
|
12 m
|
24 m
|
3300 kg
|
340 hp
|
Bayraktar Akıncı
|
HALE
|
40,000 ft
|
300 km/h
|
24 saat
|
12.3 m
|
20 m
|
5500 kg
|
1500 hp
|
Sözlük
MALE: Medium Altitute Long Endurance, Orta İrtifa Uzun Dayanımlı
HALE: High Altitute Long Endurance, Yüksek İrtifa Uzun Dayanımlı
LALE: Low Altitute Long Endurance, Düşük İrtifa Uzun Dayanımlı
UAV: Unmanned Air Vehicle, insansız hava aracı
Kaynakça
[1] https://vizyonergenc.com/icerik/turkiye-nin-i-ha-seruveni-ve-anka-aksungur-un-konumu
[2] https://www.sahteyazilim.com/anka-i-mite-teslim-edildi/
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Vestel_Karayel
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_G%C3%B6zc%C3%BC
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_Bayku%C5%9F
[6] https://en.wikipedia.org/wiki/TAI_Aksungur
[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_Mini_%C4%B0HA
[8] https://www.cnnturk.com/turkiye/son-dakika-porosenko-turkiyeden-iha-alimi-anlasmasini-imzaladi
[9] https://www.baykarsavunma.com/
[10] http://www.c4defence.com/Gundem/aselsanin-aesasi-once-ihada-gorev-yapacak/7150/1
Yorumlar
Yorum Gönder
Lütfen hakaret, küfür ve incitici sözler kullanmayın.