Toplu Histeri ve Covid-19

Kitlesel ya da toplu histeri, bir grup insan arasında paylaşılan olağandışı ve karakteristik olmayan davranışlar, düşünceler ve duygular veya sağlık semptomlarının patlak vermesi anlamına gelir. 

Salem Cadı Duruşmalarına aşina iseniz, kitlesel psikojenik hastalık olarak da bilinen kitlesel histeri hakkında zaten bir şeyler biliyorsunuzdur [1]. Salem olaylarının ötesinde, birçok tarihsel kitle histeri örneği var. Yine de bu fenomen, kısmen internet ve sosyal medya tarafından körüklenen günümüzde hala yaşanıyor. Bu durumun neleri içerdiği konusunda kafa karışıklığı mevcuttur.

Toplu histeriden etkilenen insanlar:

• Tipik olarak belirli bir şeyin semptomlarını tetiklediğine inanırlar,
• Bu semptomları harekete geçirebilecek altta yatan bir sağlık durumunuz yoktur,
• Normalde bu şekilde davranmazlar,
• Abartılı veya var olmayan bir tehdide karşı aşırı bir korkuyu paylaşabilirler.

Aşağıda, toplu histeri türleri, ana belirtiler ve önerilen nedenler dahil olmak üzere bu fenomenin derinlemesine bir açıklamasını bulacaksınız.

TERİM ANLAMI

"Histeri" terimi, bir zamanlar kadınların yaşadığı çok çeşitli zihinsel ve fiziksel sağlık semptomları için kullanılıyordu. Bu geniş "teşhis" bazen, kadınların ciddi muameleye maruz kaldıkları tesislerde - genellikle rızaları olmadan - gerçek sağlık sorunları olmadan hastaneye yatırılması için bir neden olarak kullanıldı.

1980'de yayınlanan “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-III)”ün üçüncü baskısı histeriyi tanı olarak kaldırdı ve uzmanlar artık bu terimi kullanmıyor.

Bu, terimi kullanmamanız gerektiği anlamına gelmez, ancak geçmişini akılda tutmaya değer.

Histeri Nedir?

İnsanlar genellikle panik ve korkunun hızla yayılmasını tanımlamak için "kitlesel histeri" terimini kullanırlar. Ancak gerçek tanım biraz daha karmaşıktır. Uzmanlar, büyük ölçüde kitle histerisini, duygusal veya zihinsel gerilimin yol açtığı fiziksel semptomları içeren bir tür dönüşüm bozukluğu veya zihinsel sağlık durumu olarak görüyor. Sosyoloji açısından, kolektif davranış kategorisine veya birbirini etkileyen büyük bir insan grubunun çoğunlukla kendiliğinden eylemleri kategorisine girer.

Birçok uzman, iki farklı türü tanır:

• Kitle kaygısı histerisi. Bu tip, birbirine yakın, genellikle izole gruplar veya topluluğa ait insanlar arasında ortaya çıkma eğilimindedir. Oldukça hızlı bir şekilde “yayılan” ve çözülen ani gerginlik ve diğer endişe semptomlarını içerir.
• Kitlesel motor histeri. Bu tip, uzun süreli stres ve gerginlik yaşayan insanlar arasında ortaya çıkma eğilimindedir. Kişiden kişiye yavaş yavaş hareket eden ve genellikle haftalarca süren düzensiz motor (hareket) semptomlarını içerir.

Toplu histeri genellikle sözlü ve görsel olarak yayılır. Bu nedenle, semptomları olan birini gören veya duyan insanlar genellikle semptomları kendileri yaşamaya başlar. Bazı uzmanlar, gerçekte var olmayan bir tehdidin etrafındaki toplu korku olaylarını tanımlamak için bu terimi daha gevşek bir şekilde kullanırlar. Örneğin,

• Haber raporları ve sosyal medya gönderileri, biyo-terörizm veya zararlı bir madde hakkında spekülasyon yapmaya başlar.
• Bu sık bildirimler, herhangi bir gerçek tehlikenin varlığını destekleyen hiçbir kanıt olmadığında bile, güncellemeleri takip eden kişilerde yaygın bir kaygı ve endişeye neden olur.
• Tehdidin "neden olduğu" belirtileri yaşamaya başlayabilirsiniz - özellikle başkalarının da aynı belirtilere sahip olduğunu duyarsanız.

Toplu histeri örnekleri

Tarihsel olarak ve günümüzden birkaç örnek şunları içerir:

• Koreomani. Orta Çağ'da, Avrupa'daki insan grupları, yorgunluktan düşene kadar durmadan kendiliğinden dans etmeye başladılar. Bazı tarihçiler bu dans salgınını, insanları dans ettirme yeteneğine sahip olduğuna inanılan Aziz Vitus korkusuna bağlar.
• Öğrencilerde el ve kol titremeleri. 1800'lerin sonlarında, Avrupa'daki bir dizi kız okulundaki öğrenciler titreme, kasılmalar, kontrol edilemeyen kahkahalar ve hatta hafıza kaybı gibi olağandışı semptomlar yaşadılar. Bu semptomlar ilk önce sadece birkaç öğrencide başladı, ancak kısa süre sonra başkaları tarafından deneyimlendi. Yalnızca belirli sınıflarda veya yalnızca okul günlerinde ortaya çıktılar ve diğer zamanlarda öğrencileri etkilemediler.
• Aşı yan etkileri. 1998'de Ürdün'de 800 çocuk, okulda aldıkları tetanoz-difteri aşısının yan etkileri olduğunu düşündükleri semptomlarla hastalandı. 100'den fazla çocuk tedavi için hastaneye gitti, ancak sağlık uzmanları çoğunun aşıya karşı herhangi bir reaksiyon yaşamadığını belirledi.
• Tikler. 2011'de New York Leroy'daki birkaç liseli kız, kas seğirmeleri, yüz tikleri ve değişen konuşma gibi bir dizi motor semptom yaşamaya başladı. Çok geçmeden başkaları da aynı semptomları geliştirdi. 2020 ve 2021'de yine benzer bir şey oldu, dünyanın dört bir yanındaki insanlar (çoğunlukla kızlar ve kadınlar), çoğunlukla tik ve hareket bozukluklarıyla yaşayan insanların TikTok videolarını izledikten sonra sesli ve motor tik benzeri davranışlar göstermeye başladı.

Belirti ve Bulgular

Kitlesel histeride, gerçek bir tehdit veya sağlık durumu onları tetiklemese bile semptomlar çok gerçektir. Uzmanların bunu bir tür dönüşüm bozukluğu olarak görmelerinin büyük bir kısmı budur.

Kitle kaygı histerisi genellikle aşağıdaki gibi fiziksel semptomları içerir:

• göğüs ağrısı
• baş dönmesi
• baş ağrısı
• bayılma

Kitlesel motor histeri daha çok aşağıdaki gibi semptomları içerir:

• titriyor ve seğiriyor
• kısmi felç
• durdurulamaz gülmek veya ağlamak
• trans benzeri durumlar
• değiştirilmiş konuşma kalıpları

Toplu histeri belirtileri, belirli bir korkulan tehditle ilişkili semptomları da içerebilir. Belki bir toplulukta birkaç kişi zehirli bir kimyasala maruz kaldığına inanıyor olabilir. Bu kimyasala gerçekten maruz kaldıktan sonra kızarıklıkları, nefes alma güçlüklerini, kas titremelerini ve diğer semptomları fark etmeye başlayabilirler. Bu semptomlara tanık olan diğer topluluk üyeleri daha sonra aynı semptomları kendileri geliştirebilir.

Uzmanlar, kitlesel psikojenik hastalığa neyin neden olduğunu kesin olarak bilmese de, birkaç potansiyel teori ortaya atılmıştır.

Nedenler: Aşırı Kaygı ve Stres

Kitlesel histerinin tarihsel oluşumlarıyla ilgili teoriler, stres ve kaygının rol oynadığını öne sürüyor. Bazı kanıtlar, toplu motor histerinin devam eden stresten kaynaklanma eğiliminde olduğunu, kitlesel kaygı histerisinin ise daha çok ani, aşırı strese yanıt olarak geliştiğini öne sürüyor. Hem devam eden hem de ani duygusal sıkıntının rol oynadığını büyük ölçüde kabul etmelerine rağmen, tüm uzmanlar bu ayrımı yapmaz. Potansiyel tetikleyici örnekleri şunları içerir:

• Katı bir okul ortamı, özellikle evden uzakta bir okul,
• Bir topluluk kederi veya felaketi,
• Özellikle ergenlik döneminde gergin okul ilişkileri,
• İzole bir topluluk, özellikle katı bir dini inancı takip eden ve herhangi bir sapmayı cezalandıran bir topluluk,
• Önemli sağlık sonuçları riski oluşturan bir salgın veya başka bir tehdit

Nedenler: Nocebo Etkisi

Bir ilaç veya tedavinin plasebo etkisini deneyimlemek, tedavinin işe yaramasını beklediğiniz için kendinizi daha iyi hissettiğiniz anlamına gelir. Bununla birlikte, nocebo etkisi ile, onları deneyimlemeyi beklediğiniz için istenmeyen semptomlar veya reaksiyonlar geliştirebilirsiniz. 

Örneğin, bahar tatili gezisine çıkan birkaç sınıf arkadaşında kızarıklık, baş dönmesi nöbetleri ve kafa karışıklığı dönemleri gelişir. Yakında, aynı geziye çıkan daha fazla öğrencide semptomlar gelişir. Siz de seyahate çıktığınız için, semptomları fark etmenizin an meselesi olduğunu tahmin ediyorsunuz. Elbette, birkaç gün sonra bileğinizde küçük renksiz, kaşıntılı deri parçası fark edeceksiniz. "Başlıyor" diye düşünürsün korkuyla. Görüş bölgenizin köşesinde ışık noktalarını fark etmeye başlarsınız ve biraz endişeyle baş dönmesi ve kafa karışıklığının başlamasını beklersiniz.

Nedenler: Sahne Korkusu

Bu teori, ani strese tepki olarak gelişen semptomları açıklamaya yardımcı olabilir. Özellikle yapmak istemediğiniz bir şeyi yapmak zorunda olduğunuzu bilmek, stres ve endişe duygularına neden olabilir. Bu gerilim daha sonra kaygının gerçek fiziksel semptomlarına yol açabilir. Bazı durumlarda, bu semptomlar, ezici durumdan veya korkulan olaydan kaçmak için bilinçsiz bir yöntem bile sunabilir.

Nasıl tedavi edilir?

Kitlesel psikojenik hastalık için resmi bir tedavi yoktur. Bu bozukluk genellikle semptomların güvence altına alınması ve kabul edilmesiyle birlikte terapi ile iyileşir. Uzmanlar genellikle toplu histeri vakalarının benzer bir yaklaşımla ele alınmasını önerir.

Özetle, altta yatan stres kaynağını belirlemek ve çözmek için adımlar atmak, genellikle yaşadığınız herhangi bir fiziksel semptomu hafifletmeye yardımcı olacaktır.

Eğitimli bir terapist size semptomların "tamamen kafanızda olduğunu" söylemez. Bu semptomlara katkıda bulunan olası stres ve kaygı kaynaklarını tanıyarak rehberlik sunacaklar. Terapi aynı zamanda hayatınızda devam eden stresle başa çıkmak için yeni yöntemler öğrenmek ve uygulamak için güvenli bir alan sunar.

İyileşmeye yönelik bir başka önemli adım mı? Kendinizi merkez üssünden uzaklaştırmak. Paylaşılan semptomları bildiren veya tartışan diğer insanlardan biraz zaman ayırmak, daha hızlı iyileşmeyi destekleyen bir sakinlik duygusu bulmanıza yardımcı olabilir.

Bu sadece semptomları olan diğer insanlardan fiziksel olarak ayrılmayı içermez. Aynı zamanda ilgili haberlerden ve sosyal medya gönderilerinden veya benzer etkiler yaşayan kişilerin videolarından kaçınmak anlamına da gelir. Sosyal medya ve internet genellikle endişenizi ve fiziksel semptomlarınızı yalnızca yoğunlaştıracaktır.

Sonuç

Bilimsel kanıtlar kitlesel psikojenik hastalığı henüz tam olarak açıklayamadı, ancak uzmanlar genel olarak bunun herkesin başına gelebileceği konusunda hemfikir, özellikle türbülans, büyük stres veya duygusal karışıklık zamanlarında.

Hiç şüphesiz, kriz üstüne kriz yaşamak, genellikle kitlesel histerinin ardında yatan gerilimi körükleyebilir. Bunaltıcı veya sürekli kaygı için destek aramayı ve duygusal ve fiziksel sağlığınızı korumak için başka adımlar atmayı çok önemli kılan da budur. Hayatınızdaki stresi azaltmak, aşırı duygusal kargaşaya herhangi bir psikolojik tepki verme şansınızı düşürmenize yardımcı olabilir.

Bazı insanlar, COVID-19'un gerçek ve ciddi bir sağlık tehdidi oluşturmasına rağmen, COVID-19 etrafındaki yaygın alarmın bir tür kitlesel histeri oluşturduğunu öne sürdü. Aşırı COVID-19 korkusu - ilgili ilaçların, ev eşyalarının ve yiyeceklerin stoklanmasıyla birlikte - toplu histeride tipik olarak görülen semptom türlerine benzemektedir. 

Tüm insanları etkilediğini iddia edilen bir hastalığın aslında risk grubunda olmayan insanlar için grip yani influenza virüsünden daha az zararlı olduğu kitlelerden saklandı. Temizlik hastalığı, sosyal izolasyon, sürekli elleri temizleme ve ölüm korkusu toplu histeri semptomları arasında sayılabilir.

Sonuç olarak, COVID-19 salgınında konuyla ilgili haberlerden ve sosyal medya gönderilerinden veya benzer etkiler yaşayan kişilerin videolarından kaçınmak gerekiyordu. Sosyal medya ve internet genellikle endişenizi ve fiziksel semptomlarınızı yalnızca yoğunlaştıracak ve ölüm oranı düşük bir salgında yanlış kararlar alıp zihinsel ve fiziksel olarak zarar görmenize sebep olacaktır.

Kaynakça

[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Salem_cad%C4%B1_mahkemeleri

[2] https://www.healthline.com/health/mental-health/mass-hysteria#causes