Genetik Biliminin Silah Haline Gelmesi

Genetik teknolojileri insan sağlığında devrim yaratıyor. Buna paralel olarak jeopolitik istikrarsızlık, DNA teknolojisinin uluslararası çatışmalarda silah haline getirilmesi riskleri konusunda yeni tartışmalara yol açtı. Günümüzün değişen güvenlik ortamıyla birlikte risk değerlendirmelerinin genetik hedefli silahlardan bir dizi yeni alana genişletilmesi gerektiğini savunuyoruz.

DNA teknolojisinin askeri alanda konuşlandırılmasına ilişkin tartışmalar, onlarca yıldır, etnik biyolojik silahlar olarak da adlandırılan, genetik olarak hedeflenen hassas silahlara yönelik ilerleme korkusunun hakimiyetindeydi. Bu tartışmalar ilk kez Soğuk Savaş sırasında, belirli uluslara yönelik biyolojik silahların yüksek teknolojili silahlı savaşın bir parçası olarak tartışıldığı dönemde ivme kazandı. Genetiği değiştirilmiş biyolojik ajanların biyolojik silah olarak kullanılması korkusu bir dereceye kadar haklıydı. Örneğin, Sovyetler Birliği'nde askeri uygulamalar için genetiği değiştirilmiş virüslerin araştırıldığı bir laboratuvar ağı kurulmuş ve yıkıldıktan sonra bile kullanımda kalmıştır. Ancak günümüzün jeopolitik çatışmalarında ileri teknoloji, geleneksel savaş alanının çok ötesinde alanlarda kullanılmaktadır.

Dezenformasyon amaçlı Deepfake videoları ve sosyal medya "botları" ve hayati altyapıyı hedef alan kötü amaçlı yazılımlar, düşmanca eylemlerin artık askeri alanın çok ötesine geçtiğinin örnekleridir. Savaş ve barış arasındaki gri bölgede yaşanan çatışmalarda teknolojinin rolü giderek artıyor. Biyomedikal bilimler, uluslararası ilişkilerde bir kez daha 'gerekli olan her şey' yaklaşımının önünü açan bu gelişmeden etkilenmeyecek. Bu durum, aşı tedariğinin ve kişisel koruyucu ekipmanın kasıtlı olarak siyasi nüfuz aracı olarak kullanıldığı COVID-19 salgını sırasında fazlasıyla vurgulandı. Birinci Dünya Savaşı sırasında kimya biliminin ve İkinci Dünya Savaşı sırasında nükleer bilimin araçsallaştırılmasına benzer şekilde, biyoteknoloji de artık büyük güçlerin ulusal güvenlik kurumları tarafından stratejik bir varlık olarak değerlendirilmektedir.

Açıkçası, genetik teknolojinin uluslararası güç mücadelelerinde biyolojik silahların ve silahlı çatışmaların çok ötesine geçecek şekilde nasıl kullanılabileceğine dair tartışmaları yeniden gözden geçirmenin zamanı geldi. Savaş ve barış arasındaki gri bölgede genetiğin nasıl istismar edilebileceğini düşünmenin zamanı geldi.

Düşük eşikli, yakın geleceğe yönelik tehditler

Aşağıda, gri bölge operasyonlarındaki artışın genetik teknolojideki mevcut ilerlemelerle bir araya gelmesiyle, genom biliminin oldukça düşük teknolojili uygulamalarının bile istismar edilmesine nasıl yol açabileceğine dair bazı örnekleri tartışıyoruz.

Sosyal ve politik çatışmalarda muhalefet veya düşman ağlarının genetik takibi

DNA dizilimi ve veri depoları, halihazırda dünyanın belirli yerlerinde baskı altındaki etnik azınlıklara yönelik geniş ölçekli biyometrik gözetimin bir parçası gibi görünmektedir. Popülasyonların dizi katalogları, araştırmacı genetik şecere yoluyla muhaliflerin ve/veya onların en yakın akrabalarının izini sürmek için oldukça etkili araçlar haline gelebilir. Bu olasılık, çok küçük DNA numunelerinin profilinin çıkarılmasını mümkün kılan teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak daha da anlamlı hale gelmiştir.

Eyalet veya kuruluş liderlerinin fiziksel ve zihinsel sağlığını tahmin etmek için genetik profil oluşturma

DNA dizilimi, sağlık koşullarını tahmin etmek için giderek daha kullanışlı bir araçtır. Dizi analizleri aynı zamanda sağlıklı bireylerin kişilik profilinin çıkarılmasında gelişen bir potansiyel olduğunu da göstermiştir. DNA hırsızlığı ve ardından dizileme, istihbarat ve güvenlik teşkilatları için, örneğin devam eden müzakereler sırasında veya bir kriz sırasında yabancı bir liderin davranışını tahmin etmeye çalışmak için yararlı bir araç haline gelebilir. 

Ciddi bir sağlık durumu için yüksek riskli alellerin bulunması, mağduru düşman güçlerinin çıkarları doğrultusunda hareket etmeye zorlayarak şantaj amacıyla da potansiyel olarak kullanılabilir. Daha sonra, yüksek riskli hastalık özelliklerine sahip DNA profillerinin kamuya açıklanması (ister gerçek DNA dizileri olsun, ister politik açıdan zarar verici görünen hastalıklara yönelik yüksek penetrasyonlu özelliklerin eklendiği bilgisayar mühendisliği dizileri olsun), siyasi liderlerin ve diğer güçlü bireylerin güvenilirliğini zedeleyebilir. Örneğin, güçlü bir ulusun liderinin, paranoyak özelliklerle veya empati eksikliğiyle ilişkili akıl hastalıklarına yakalanma riskinin yakın olduğunu öne süren DNA profilleri, demokratik olarak seçilmiş liderleri itibarsızlaştırarak siyasi istikrarsızlık ve kutuplaşma yaratabilir. Bu tür DNA dizileri kamuoyu veya haber medyası tarafından okunabilir olmasa bile, yanlış anlatıları bilmeden desteklemeleri ve yaymaları için uzmanları ikna edici bir şekilde kandırabilirler.

Yüksek profilli ceza davalarında sahte teknik delil oluşturmak için sentetik DNA parçalarının yerleştirilmesi

Bir bireyden veya bir popülasyondan bilinen dizilerden oluşan bir şablondan büyük miktarda DNA fragmanının sentezlenmesi giderek daha mümkün hale geliyor. Bu tür sentetik DNA parçaları, cinsel saldırılardan savaş suçlarına kadar uzanan siyasi öneme sahip adli tıp soruşturmalarını yanıltmak için suç mahalline yerleştirilebilir. Günümüzde tıbbi kanıtların destekleyici değeri yüksek olduğundan, bu tür bir kullanım, üst düzey yetkilileri ofislerden uzaklaştırmada veya onlara işbirliği yapmaları için şantaj yapmada oldukça etkili olacaktır.

Halihazırda mevcut bulaşıcı veya toksik ajanları belirli bir insan popülasyonuna veya bir bireye hedeflemek için DNA işaretleyicilerinin kullanılması

İnsan genetik varyasyonunun farmasötiklere, yasadışı uyuşturuculara ve patojenlere karşı duyarlılığımızı nasıl etkilediğine dair artan miktardaki veriler, teoride, mevcut ajanlar kullanılarak belirli bir popülasyonun hedeflenmesi amacıyla kötüye kullanılabilir. Aslında bu, genetiği değiştirilmiş biyolojik silahların geliştirilmesini kötü bir aktör için gereksiz hale getirebilir. Doğal olarak oluşan bir patojenin, eşleşen bir genetik duyarlılığa sahip bir popülasyonu seçici olarak hedeflemek için kötüye kullanılması, tasarlanmış bir patojenle karşılaştırıldığında adli atıf yapmayı daha zor hale getirme avantajına sahip olacaktır.

Yapay zeka eğitimi için büyük genetik veri kümelerinin asimetrik toplanması

DNA sekansı verilerinin etik sınırlar dahilinde paylaşılması genetik camiasının çoğu için norm olmaya devam etse de, bazı hükümetler sekans paylaşımına ciddi kısıtlamalar getirmiştir. Kendi verilerini saklayan ve diğer ulusların verilerine erişmeye devam edebilen küresel güçler, biyometrik gözetim veya yeni patojenlerin yapay zeka destekli tasarımı gibi olası kötüye kullanıma yönelik makine öğrenimi araçları geliştirmede açık bir avantaja sahip olabilir. Genetik verilere bu tür asimetrik erişim, uluslararası işbirliğini bozma ve bilim camiasının paylaşılan verileri yararlı amaçlarla kullanmasını engelleme riskini taşır.

Kaynakça:

[1]  https://www.nature.com/articles/s41576-023-00677-8